کمردرد مزمن
دکتر نوید ابوالاحرار
فوق تخصص درد، عضو هیات علمی دانشگاه
کمردرد یکی از شایع ترین دلایل مراجعه بیماران به پزشک یا از دست دادن ساعات کاری است و بسیاری از مردم حداقل یک بار کمر درد را در طول زندگی خود تجربه میکنند؛ بطوریکه در آمار های مختلف در جوامع گوناگون شیوع آن ۵-۲۶% از افراد جامعه در یک سال و احتمال بروز ان در یک فرد در طول عمر ۶۰-۹۰% برآورد شده است. همانگونه که مشاهده میشود چنین فراوانی بالایی موجب تحمیل هزینه های بالا به سیستم درمانی و اتلاف فراوان نیروی کار و ساعات کاری در سیستم چرخه کار و سرمایه هر کشور میگردد؛ بگونه ای که بر اساس آمار سال ۲۰۱۱ ایالات منحده کارگرانی که از کمردرد و درد های مفصلی شکایت داشته اند، بطور متوسط ۵٫۲ ساعت در هفته کمتر کار کرده اند و زیانی در حدود ۶۱٫۲ میلیارد دلار در سال فقط به همین دلیل به اقتصاد وارد شده است. اگر در کنار این هزینه کاهش کارآیی، هزینه درمان های دارویی، جراحی، بازتوانی و سایر هزینه ها را بیافزاییم اهمیت این مشکل بیش از پیش نمایان میشود.
شما می توانید اقداماتی برای جلوگیری و یا کاهش حملات کمردرد انجام دهید. اگر اقدامات پیشگیرانه با شکست مواجه شد، در اکثر موارد شما میتوانید با درمانهای خانگی ساده یا روشهای اصلاح وضعیت بدن، کمردرد خود را در عرض چند هفته بهبود بخشید و عملکرد آن را برای مدت طولانی حفظ کنید. بیان این نکته راهگشا خواهد بود که بدانیم به ندرت برای درمان کمر درد، نیاز به جراحی است.
نشانه های کمر درد ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- درد عضلانی
- درد تیر کشنده یا خنجری
- درد انتشاری به پایین پا
- محدودیت در خم شدن به جلو و یا دامنه حرکت ستون مهره ها
- ناتوانی در راست ایستادن
کمر دردی که از چند روز تا چند هفته طول می کشد، حاد در نظر گرفته شده و دردی که به مدت سه ماه یا بیشتر طول می کشد، مزمن به حساب می آید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید ؟
بیشتر کمردردها به تدریج با استراحت، درمانهای خانگی و مراقبت از خود بهبود می یابند. با وجودی که این درد ممکن است چند هفته طول بکشد تا بطور کامل ناپدید شود، شما باید در عرض ۷۲ ساعت اول پس از مراقبت از خود، بهبود نسبی درد را تجربه کنید. درغیر اینصورت به پزشک مراجعه کنید.
در موارد نادر، کمردرد میتواند نشانه یک مشکل جدی پزشکی باشد. اگر کمر درد شما یکی از ویژگی های زیر را دارد، با پزشک خود تماس بگیرید :
- کمردرد ثابت یا شدید به خصوص در شب و یا در وضعیت درازکش
- انتشار به پایین یک یا هر دو پا (بخصوص به زیر زانوها)
- احساس ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در یک یا هر دو پا
- ایجاد بی اختیاری ادرار یا مدفوع
- همراه با درد و ضربان (نبض) در شکم یا تب
- به دنبال یک سقوط، ضربه به پشت و یا آسیبهای دیگر
- همراه با کاهش وزن بی دلیل
- شروع کمر درد برای اولین بار پس از سن ۵۰ سالگی
- سابقه سرطان، پوکی استخوان، استفاده از کورتیکواستروئید، مواد مخدر یا سوء مصرف الکل
ستون مهره های شما یک ساختار پیچیده متشکل از استخوان ها، عضلات، رباط ها، تاندون ها و دیسک ها است. دیسک، بافت غضروفی است که همچون بالشتک بین بخشهایی از ستون فقرات عمل می کند. کمر درد می تواند از مشکل در هر یک از این قطعات بوجود آید، در برخی افراد، هیچ علت مشخصی برای کمر درد یافت نمی شود.
کشیدگی ها
علت کمر درد اغلب یکی از موارد زیر است :
- کشیدگی عضلات و تاندون ها
- بلند کردن اجسام سنگین یا با روش نادرست
- بعد از یک حرکت خشن و ناگهانی
گاهی اوقات اسپاسم عضلانی می تواند باعث کمردرد شود و یا با آن همراه شود.
مشکلات ساختاری
در برخی موارد، کمر درد ممکن است ناشی از مشکلات ساختاری زیر باشد :
- دیسک برآمده یا پاره شده: دیسک بعنوان بالشتکی بین دو مهره در ستون فقرات عمل می کند. گاهی اوقات، مواد نرم در داخل یک دیسک ممکن است از طریق دیسک برآمده و یا پاره شده، بر روی عصب فشار وارد کند. اما با این حال، بسیاری از مردم که دیسک بر امده و یا دچار فتق دارند، هیچ گونه دردی ندارند.
- سیاتیک: اگر دیسک برآمده یا دچار فتق بر روی عصب اصلی که به پا ها عصبدهی میکند فشار وارد کند، موجب سیاتیک – درد تیز و سوزشی در مسیر باسن و پشت پا میشود.
- آرتریت یا آرتروز: مفاصلی که اغلب توسط استئوآرتریت مبتلا میشوند عبارتند از: لگن، دستها، زانو و کمر. در برخی موارد، ورم مفاصل در ستون فقرات می تواند منجر به باریک شدن فضای اطراف نخاع شود، وضعیتی که تنگی کانال نخاع گفته میشود.
- ناهنجاریهای اسکلتی: اگر انحنای ستون فقرات غیر طبیعی باشد، کمردرد ایجاد میشود. اسکولیوز، بیماری که در آن انحنای ستون فقرات به اطراف روی میدهد، نیز ممکن است منجر به کمر درد گردد.
- پوکی استخوان: چون استخوان ها متخلخل و شکننده می شوند، شکستگی های فشاری در مهره های ستون فقرات می تواند رخ دهد و موجب کمردرد شوند.
علل نادر ولی بسیار مهم
در موارد نادر، درد پشت ممکن است مربوط به علل زیر باشد :
- سندرم دم اسب(Cauda Equina Syndrome) : این یک مشکل جدی عصبی است که بر روی ریشه های عصبی که به کمر و پاها عصب میدهند اثر میگذارد و میتواند باعث ضعف در پاها، بی حسی در ناحیه میاندوراه یا کشاله ران، و از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع شود.
- سرطان در ستون فقرات: تومور در ستون فقرات می تواند بر روی عصب فشار وارد کند و باعث کمردرد شود.
- عفونت ستون فقرات: اگر کمردرد همراه با تب و پوست گرم و حساس باشد، عفونت می تواند علت کمردرد باشد.
عواملی که سبب افزایش خطر ایجاد کمردرد میشوند عبارتند از :
- استعمال دخانیات
- چاقی
- سن بالا
- جنس مؤنث
- کار فیزیکی شدید
- مشاغل بدون تحرک
- مشاغل پر استرس
- اضطراب
- افسردگی
اگر شما دارای کمر دردی هستید که حداقل چند روز ادامه یافته و رو به بهبود نیست، حتما باید توسط یک پزشک معاینه شوید.
برای کمر درد، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از :
- محتمل ترین علت کمردرد من چیست ؟
- آیا علل دیگری وجود دارند ؟
- آیا تست های تشخیصی نیاز است ؟
- چه روش درمانی پیشنهاد می کنید ؟
- اگر شما توصیه به درمان دارویی میکنید، این دارو ها جه عوارض جانبی دارند ؟
- درمان چه مدتی طول میکشد ؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که من باید رعایت کنم ؟
- چه اقدامات مراقبتی دیگری باید انجام دهم ؟
- آیا روش دیگری برای کمک به جلوگیری از عود کمر درد وجود دارد ؟
علاوه بر این سوالات در هر زمان که موضوعی را به خوبی متوجه نشدید، از پزشک خود بپرسید.
کارهایی که شما می توانید در حال حاضر و پیش از زمان ملاقات پزشک انجام دهید :
ممکن است درد شما با استفاده از گرما و سرمای موضعی یا ضد دردها مانند آسپرین، ایبوپروفن (ادویل، موترین، و غیره) و یا استامینوفن (تیلنول، و غیره) تا حدودی تسکین پیدا کند.
معاینات بالینی معمولا برای تایید علت کمر درد لازم نیست. با این حال، وقتی شما برای کمردرد به پزشک خود مراجعه میکنید، او ممکن است معاینات زیر را انجام دهد:
- مهره های پشتی شما را بررسی و توانایی شما را برای نشستن، ایستادن، راه رفتن و بلند کردن پاها ارزیابی کند.
- همچنین ممکن است واکنش (رفلکس) های عصبی شما را با چکش رفلکس لاستیکی ارزیابی کند.
این ارزیابی ها کمک میکنند به تعیین این که:
- درد شما از کجا می آید ؟
- قبل ازاینکه درد شما را مجبوربه توقف کند تا چه حد می توانید حرکت کنید
- آیا شما دچار اسپاسم عضلانی هستید ؟
- آیا کمردرد شما علت جدی دارد ؟
اگر دلیلی برای شک به تومور، شکستگی، عفونت یا دیگر علل ویژه کمردرد وجود داشته باشد، پزشک شما ممکن است یک یا چند تست زیر را درخواست کند :
- آزمایشات خون و ادرار
- عکس رادیولوژی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT-Scan)
- اسکن استخوان
- ارزیابی کارکرد عصب و عضله (الکترومیوگرافی یاEMG)
داروها و درمان ها
بیشتر کمردردها با چند هفته درمان در منزل و توجه دقیق بهبود می یابند. یک برنامه منظم از ضد درد های رایج ممکن است تنها چیزی باشد که شما برای بهبود نیاز دارید. یک دوره کوتاه مدت استراحت در بستر خوب است، اما استراحت بیش از ۲-۳ روز موجب آسیب بیشتر میشود اگر درمان های خانگی موثر نباشند، پزشک شما ممکن است داروهای قوی تر و یا درمان های دیگر را توصیه نماید.
داروها
پزشک شما به احتمال زیاد، ضد درد هایی مانند استامینوفن (تیلنول، و غیره) و یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین، و غیره) و یا ناپروکسن را توصیه می کند. اگر کمر درد خفیف تا متوسط شما با این مسکن ها بهتر نشود، پزشک شما ممکن است یک شل کننده عضلانی نیز تجویز کند.
دارو های مخدر مانند کدئین یا هیدروکودون، ممکن است برای مدت کوتاهی با نظارت مستقیم پزشک استفاده شوند.
نشان داده شده است دوزهای پایین از انواع خاصی از داروهای ضد افسردگی – به ویژه داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین – برای از بین بردن کمردرد مزمن، مستقل از اثر ضد افسردگی شان کارآیی دارند.
فیزیوتراپیو ورزش درمانی
یک فیزیوتراپیست می تواند انواع مختلفی از درمان ها مانند گرما، یخ، اولتراسوند، تحریک الکتریکی و تکنیک های رفع اسپاسم عضله، را برای کاهش درد عضلات و بافت نرم پشت شما تجویز کند. با بهبود درد، درمانگر می تواند به شما ورزش های خاص برای افزایش انعطاف پذیری، تقویت عضلات پشت و شکم، و بهبود و اصلاح وضعیت بدن آموزش دهد. استفاده منظم از این ورزش ها به جلوگیری از بازگشت درد کمک خواهد کرد .
تزریق
اگر این درمانها درد شما را بهبود نداد و درد به پایین پای شما انتشار می یابد، پزشک شما ممکن است کورتیزون – یک داروی ضد التهابی – به فضای اطراف طناب نخاعی (فضای اپیدورال) تزریق کند. تزریق کورتیزون به کاهش التهاب در اطراف ریشه های عصبی کمک می کند، ولی تسکین درد معمولا کمتر از چند ماه به طول می انجامد.
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است داروهای بیحس کننده و کورتیزون به داخل و یا در نزدیکی ساختارهای دیگری که باعث کمر درد شما شده اند (مفاصل Facet) تزریق کند. این مفاصل که در دو طرف، از بالا و پایین هر یک از مهره ها واقع شده اند، موجب اتصال مهره ها به یکدیگر و تثبیت ستون فقرات و انعطاف پذیری و حرکات آن میشوند.
جراحی
خوشبختانه تعداد کمی از بیماران نیاز به عمل جراحی برای درمان کمر درد پیدا میکنند. مواردی که قطعا نیازمند عمل جراحی هستند عبارتند از:
- درد بی امان همراه با انتشار درد به ساق پا که پس از گذشت ۶ هفته بهبود نیافته است
- ضعف عضلانی پیشرونده ناشی از فشار به عصب
- اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
در غیر این صورت، جراحی معمولا برای دردهای مربوط به مشکلات ساختار اسکلتی که به اقدامات محافظه کارانه درمانی پاسخ نداده اند، محفوظ می باشد.
انواع عمل جراحی ستون مهره ها عبارتند از :
- فیوژن
این عمل جراحی شامل پیوند دو مهره برای محدود کردن حرکات دردناک است. پیوند استخوان بین دو مهره بواسطه بریده های استخوانی انجام میشود و با صفحات فلزی و پیچ پلاتینی تقویت میشود. اشکال این روش این است که شانس ابتلا به آرتروز پیشرونده در مهره مجاور را افزایش می دهد.
- حذف بخشی از دیسک
اگر تنها قسمتی از بافت دیسک موجب فشردن یک عصب شود، ممکن است با حذف آن قسمت از دیسک که باعث این مشکل است، درد رفع گردد.
- برداشتن قسمتی از مهره
اگر در اثر رشد بافت استخوانی ستون فقرات، طناب نخاعی یا اعصاب تحت فشار قرار گیرند، جراحان بخش کوچکی از مهره را برای باز کردن فضا برمی دارند.
درمان های جایگزین
تعدادی از درمان های جایگزین در دسترس هستند که ممکن است به کاهش علائم کمر درد کمک کنند. همیشه قبل از شروع هر درمان جایگزین، درباره منافع و خطرات آن با دکتر خود مشورت کنید.
درمان های گیاهی
برخی از مکمل های گیاهی با خواص ضد التهابی ممکن است به بهبود کمر درد کمک کنند. اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است تا با اطمینان درباره ایمنی و اثر بخشی آنها اظهار نظر شود، برخی از مطالعات نشان می دهند که گیاهان زیر ممکن است مفید باشند :
- پوست درخت بید (Salix Alba)، به صورت خوراکی
- پنجه شیطان (Harpagophytum procumbens)، به صورت خوراکی
- پماد فلفل قرمز (Capsicum frutescens)، به صورت موضعی
درمان های دستی
- مراقبت کایروپراکتیک
کمر درد یکی از شایع ترین دلایلی است که بیماران به یک متخصص کایروپراکتیک مراجعه میکنند. اگر شما علاقمند به درمانهای کایروپراکتیک هستید، با پزشک خود در مورد مناسب ترین درمانگر برای مشکل خود مشورت کنید. علاوه برمتخصصین کایروپراکتیک، بسیاری از پزشکان و برخی از فیزیوتراپیست ها آموزش کافی برای دستکاری های ستون فقرات (Manipulation) دیده اند.
- طب سوزنی
برخی از افراد دچار کمردرد ابراز میدارند که طب سوزنی به تسکین علائم کمردرد آنها کمک کرده است. موسسه ملی بهداشت نشان داده است که طب سوزنی می تواند برای کاهش برخی از انواع دردهای مزمن، موثرباشد. در طب سوزنی پزشک، سوزنی از جنس استیل ضد زنگ را در شرایط استریل در نقاط خاصی از پوست وارد میکند.
- ماساژ
اگر کمر درد شما در اثر انقباض ماهیچه پرکار ایجاد شده است، ماساژ درمانی می تواند موجب شل شدن عضلات و ایجاد آرامش گردد.
تکنیک های ذهن و بدن (Mind-Body Techniques)
- رفتار درمانی شناختی: کمر درد مزمن معمولا با استرس عاطفی و اختلال در سلامت روانی مانند افسردگی همراه است. دررفتار درمانی شناختی، شما یاد می گیرید الگوهای فکری منفی را که تاثیر مخربی بر سلامت ذهنی و جسمی شما دارند بشناسید و تغییر دهید. تحقیقات نشان داده است که این نوع از درمان ممکن است نقش قابل توجهی در تسکین کمردرد مزمن داشته باشد.
- آرامش پیشرونده: این تکنیک آرامش شامل کشش و آرامش سیستماتیک گروه های عضلانی مختلف در بدن شما است. آرام سازی پیشرونده عضلانی، موجب افزایش توانایی شما برای تشخیص و مقابله با تنش عضلانی میگردد. شواهد نشان می دهد این روش به کاهش کمردرد کمک می کند.
علاوه بر این، نوعی از یوگا به نام Viniyoga – که بر حالت و موقعیت بدن و تمرینات تنفس تمرکز دارد – ممکن است موجب بهبود کمردرد و کاهش نیاز به داروهای ضد درد گردد.
پیشگیری
شما میتوانید با بهبود آمادگی جسمانی و یادگیری و تمرین وضعیت مناسب بدن از کمردرد پیشگیری کنید.
شما میتوانید با اقدامات زیر، کمر خود را سالم و قوی نگه دارید :
- ورزش کنید.
فعالیت های هوازی منظم و سبک، قدرت و استقامت پشت شما را افزایش میدهند و موجب عملکرد بهتر ماهیچه های شما میشوند. پیاده روی و شنا، فعالیت های مناسبی میباشند. با دکتر خود در مورد فعالیت هایی که برای شما بهتر است صحبت کنید.
- افزایش قدرت و انعطاف پذیری ماهیچه ها.
ورزش های ماهیچه های شکم و پشت (ورزش های تقویت تنه) موجب هماهنگی بین این ماهیچه ها و در نتیجه حمایت از ستون مهره ها میشود.
- ترک سیگار
سطح اکسیژن در بافت های ستون فقرات افراد سیگاری کاهش یافته است، که می تواند مانع از روند بهبود بافتی شود.
- حفظ وزن مناسب
اضافه وزن، فشار بر عضلات پشت را افزایش میدهد. اگر شما دچار اضافه وزن می باشید، کاهش وزن می تواند از بروز کمر درد پیشگیری کند.
- رعایت وضعیت مناسب بدن
- ایستادن هوشمندانه. لگن خود را در موقعیت خنثی قرار دهید. اگر باید برای مدت زمان طولانی بایستید، بصورت متناوب پاهای خود را روی یک چهارپایه کوتاه قرار دهید تا کمی از بار را از روی کمر خود کاهش دهید.
- نشستن هوشمندانه. یک صندلی گردان با پشتی و زیردستی مناسب انتخاب کنید. با قرار دادن یک بالش یا حوله لوله شده، قوس طبیعی کمر خود را حفظ کنید. زانوها و لگن باید در یک سطح قرار داشته باشند.
- بلند کردن هوشمندانه اجسام. اجازه دهید پاها کار را انجام دهند. مستقیم به بالا و پایین حرکت کنید. پشت خود را راست نگه دارید و فقط زانوها را خم کنید. بار را نزدیک به بدن خود نگه دارید. از بلند کردن و چرخاندن همزمان دوری کنید. برای بلند کردن بار سنگین یا بدشکل از سایر افراد کمک بگیرید.
مطالعه بیشتر:
- نوکلئوپلاستی
- درد و کلینیک درد
- تزریق استرویید اپیدورال در درمان دردهای کمر و پا به علت آسیب های دیسک بین مهره ای
- کودال نوروپلاستی
- جراحی ناموفق ستون مهره ها و دیسک بین مهره ای
- ورزش برای پیشگیری از کمردرد
کلمات کلیدی: کلینیک درد، فوق تخصص درد، فلوشیپ درد، درد مزمن، کمردرد، دیسک کمر، درمان غیرجراحی کمردرد، درمان غیرجراحی دیسک کمر، اپیدورال، استرویید، تزریق استرویید اپیدورال